مصرف هورمون برای پیشگیری از یائسگی

• دسته بندی: دانستنی های پزشکی/

---

یائسگی (Menopause) در زنان اغلب در سنین ۴۵ الی ۵۵ سالگی رخ می دهد. زمانی که تخمدان ها عملکرد خود را از دست می دهند و دیگر قادر به تولید تخمک نمی باشند، یائسگی نامیده می شود.

مصرف هورمون برای پیشگیری از یائسگی

آنچه در این مقاله می‌خوانیم:

1. یائسگی چیست؟
2. هورمون درمانی در یائسگی چیست؟
3. هورمون درمانی چیست؟
4. انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی
5. مزایای هورمون درمانی در دوران یائسگی
6. عوارض هورمون درمانی در دوران یائسگی
7. سخن پایانی

1. یائسگی چیست؟

یائسگی (Menopause) در زنان اغلب در سنین ۴۵ الی ۵۵ سالگی رخ می دهد. زمانی که تخمدان ها عملکرد خود را از دست می دهند و دیگر قادر به تولید تخمک نمی باشند، یائسگی نامیده می شود. پیش از وقوع یائسگی، ابتدا مدتی خونریزی های قاعدگی نامنظم می شوند و حتی افزایش می یابند و سپس به تدریج قطع می گردند. به قطع خونریزی های قاعدگی به مدت یک سال، یائسگی گفته می شود. پس از وقوع یائسگی، قدرت باروری در زنان به طور کامل از بین می رود.

2. هورمون درمانی در یائسگی چیست؟

در اغلب زنان یائسگی به طور ناگهانی رخ نمی دهد. خونریزی های قاعدگی به تدریج از چند سال قبل نامنظم می شوند و حتی گاهی علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و افزایش بیماری های منتقله از راه جنسی (بیماری مقاربتی) و عفونت ادراری در زنان متعاقب آن، اختلالات خلقی، اختلالات خواب نیز به دلیل افت سطح هورمون استروژن در بدن ظاهر می گردند. برخی از زنان نیز دچار احساس اضطراب، افسردگی و حتی خشکی چشم در این دوران می گردند. اغلب زنان به طور میانگین در سنین ۵۱ سالگی یائسه می شوند. هورمون درمانی، یکی از روش های درمان عوارض یائسگی می باشد.

3. هورمون درمانی چیست؟

هورمون درمانی یکی از چندین روش مورد استفاده جهت بهبود عوارض یائسگی می باشد. اما شاید این سوال که دقیقا منظور از هورمون درمانی چیست؟ و از چه هورمون هایی برای این منظور استفاده می گردد؟ در ذهن شما هم ایجاد شده باشد. جهت هورمون درمانی یائسگی اغلب از ۲ هورمون استروژن و پروژستین برای بهبود علائم استفاده می گردد. زنانی که رحم دارند، باید حتما از ترکیب هر دو هورمون استروژن و پروژستین جهت جلوگیری از افزایش خطر سرطان رحم استفاده نمایند. اما زنانی که به هر دلیلی رحم خود را در گذشته از بدن خارج نموده اند، می توانند فقط از هورمون درمانی با استروژن جهت بهبود عوارض یائسگی و درمان خشکی واژن استفاده نمایند.

4. انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی

هورمون درمانی با ۲ هورمون استروژن و پروژستین یکی از روش های رایج درمان عوارض یائسگی می باشد. هورمون درمانی انواع مختلفی دارد و ممکن است به شکل، قرص، ترکیبات از طریق واژن و یا برچسب های پوستی تجویز گردد. انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی عبارتند از:

انواع استروژن

فراورده های مختلف حاوی استروژن، یکی از انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی می باشند. استروژن به صورت قرص، حلقه یا قرص قابل استفاده داخل واژن، برچسب پوستی، کرم و اسپری قابل تهیه می باشد. استرادیول، نوعی هورمون استروژن مشابه با استروژن ترشح شده از تخمدان می باشد که فرم ارجح برای استفاده جهت درمان عوارض یائسگی و کاهش خشکی واژن و التهاب مثانه در زنان متعاقب آن می باشد. استفاده از کمترین دوز موثر استروژن برای به حداقل رساندن عوارض جانبی آن، توصیه می گردد. انواع استروژن عبارتند از:

برچسب پوستی استروژن (Estrogen patch)

امروزه اغلب پزشکان استفاده از برچسب های پوستی استروژن را به دلیل عوارض جانبی کمتر، نسبت به قرص های خوراکی آن ترجیح می دهند. همچنین با پیشرفت علم پزشکی، امروزه برچسب های حاوی هر دو هورمون استروژن و پروژستین نیز موجود می باشند. برخی برچسب های هورمون درمانی باید هر چند روز یکبار تعویض گردند، درحالی که برای برخی از آن ها نیز تعویض هفتگی کفایت می نماید.

قرص استروژن

استروژن خوراکی نیز یکی دیگر از انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی می باشد. در حال حاضر انواع بسیار متفاوتی از قرص های حاوی استروژن در بازار دارویی موجود می باشند. قرص های حاوی استرادیول با منشا گیاهی که بسیار شبیه به استروژن تولید شده از تخمدان ها در حالت طبیعی می باشد نیز، موجود می باشد. همچنین قرص های ترکیبی حاوی هر دو هورمون استروژن و پروژستین نیز قابل تهیه از داروخانه ها می باشند.

قرص های پیشگیری از بارداری با دوز کم

قرص های پیشگیری از بارداری با دوز خیلی کم نیز یکی دیگر از انواع داروهای مورد استفاده در زنان در حوالی یائسگی حدود ۴۰ سالگی می باشند. این قرص ها علاوه بر بهبود علائمی مانند گرگرفتگی و خونریزی های نامنظم، همچنین روش جلوگیری از بارداری مناسبی نیز در زنان به شمار می آیند. البته در زنان بالای ۴۰ سال که چاق می باشند و یائسه گشته اند، این قرص ها ممکن است با افزایش خطر تشکیل لخته در بدن همراه باشد و باید با احتیاط مصرف گردند (مصرف آن ها پس از یائسگی توصیه نمی گردد).

استروژن واژینال

استروژن واژینال نیز یکی دیگر از انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی می باشد و به اشکال قرص، حلقه و کرم قابل تهیه می باشد. دوزهای بسیار پایین استروژن از طریق واژن برای درمان خشکی واژن مورد استفاده قرار داده می شود. دوز بسیار کم استروژن این ترکیبات، جذب سیستمیک (جذب جریان خون) بسیار کمی داشته و لذا برای درمان گرگرفتگی یائسگی کافی نمی باشد. همچنین به دلیل مقدار خیلی کم استروژن، مصرف همزمان پروژسترون نیز با این ترکیبات ضرورت ندارد.

انواع پروژستین

هورمون درمانی با استروژن به تنهایی در زنانی که رحم آن ها خارج نشده است، با افزایش خطر ابتلا به سرطان رحم همراه می باشد. استفاده از پروژستین ها در کنار انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی، نقش موثری در جلوگیری از افزایش رشد سلول های رحم و کاهش ابتلا به سرطان رحم ایفا می کند. انواع پروژستین عبارتند از:

پروژستین خوراکی

قرص های پروژستین اغلب از ذرات بسیار کوچک پروژسترون طبیعی تشکیل شده اند. برخی قرص های پروژستین نیز از انواع مصنوعی پروژسترون مانند نورژسترل تولید شده اند. پروژسترون طبیعی اثر منفی بر روی چربی خون ندارد و انتخاب مناسبی برای زنان با کلسترول بالا می باشد. به طور کلی نیز مزایای استفاده از قرص های حاوی ذرات ریز پروژسترون طبیعی، بسیار بیشتر از قرص های حاوی پروژسترون مصنوعی می باشد.

پروژستین داخل رحم

پروژستین داخل رحم نیز یکی دیگر از انواع داروهای هورمون درمانی یائسگی می باشد. استفاده از وسایل داخل رحمی مانند آی یو دی (IUD) یکی از روش های پیشگیری از بارداری می باشد. برخی از انواع وسایل داخل رحمی، با ترشح پروژسترون به جلوگیری از بارداری کمک می کنند. در زنانی که از استروژن درمانی جهت بهبود علائم یائسگی استفاده می کنند، استفاده همزمان از این وسایل داخلی رحمی، در پیشگیری از ابتلا به سرطان رحم موثر می باشد.

5. مزایای هورمون درمانی در دوران یائسگی

استفاده از واژه کلی “خوب” یا “بد” برای هورمون درمانی در دوران یائسگی یک غلط رایج می باشد. هورمون درمانی نیز مانند هر روش درمانی دیگری مزایا و معایب متعددی دارد، و باید برای هر فرد به طور منحصر به فرد تصمیم گرفته شود. از جمله مهم ترین مزایای هورمون درمانی در دوران یائسگی عبارتند از:

1. بهبود علائم یائسگی: درمان با استروژن در کاهش احساس گرگرفتگی، تعریق های شبانه، اختلالات خواب، خشکی واژن و همچنین بهبود علائم ادراری-تناسلی موثر می باشد.
2. جلوگیری از پوکی استخوان: مصرف استروژن با یا بدون پروژسترون نقش موثری در افزایش تراکم استخوان ایفا می کند، و این افزایش در طول مدت درمان ادامه دارد. استروژن سبب کاهش ۵۰ الی ۸۰ درصدی در شکستگی مهره ها، لگن، مچ دست و کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی در شکستگی های محیطی می گردد.
3. پیشگیری از پوکی استخوان
4. برقراری مجدد پریود
5. بهبود گرگرفتگی و تعریق شبانه
6. کاهش درد استخوان و مفاصل
7. بهبود اختلالات خواب
8. بهبود خلق و خو
9. شادابی و طراوت پوست
10. رفع خشکی واژن
11. درمان رابطه جنسی دردناک
12. پیشگیری و درمان مشکلات ادراری از جمله بی اختیاری ادرار و عفونت ادرار
13. بهبود میل جنسی

6. عوارض هورمون درمانی در دوران یائسگی

اگرچه که مزایای متعددی برای درمان با استروژن و پروژسترون ذکر شده است، اما این روش های درمانی همچنین می توانند با عوارض خطرناکی نیز همراه باشند. مهم ترین عوارض هورون درمانی در دوران یائسگی عبارتند از:

1. سرطان آندومتر: مصرف استروژن به تنهایی منجر به افزایش ۳ برابری سرطان رحم در کوتاه مدت، و ۱۰ برابری در طولانی مدت می گردد.
2. لخته خون: مصرف استروژن خوراکی با افزایش تشکیل لخته در وریدهای بدن همراه می باشد.
3. سرطان سینه: خطر سرطان سینه با طول مدت مصرف استروژن مرتبط می باشد. مصرف استروژن و پروژستین ترکیبی خطر بیشتری برای سرطان سینه نسبت به استروژن به تنهایی دارد.
4. بیماری های کیسه صفرا: مصرف استروژن خوراکی سبب افزایش سنگ کیسه صفرا در میان زنان یائسه می شود.
5. سکته مغزی: هورمون درمانی منجر به افزایش خطر سکته مغزی در زنان یائسه می گردد.
6. خونریزی های رحمی غیرطبیعی: خونریزی های غیر طبیعی در برخی زنان حین درمان با استروژن و پروژستین دیده می شود.

سایر عوارض جانبی که اهمیت کمتری دارند نیز مانند نفخ، سردرد، درد و تورم پستان ها و اختلالات هورمونی نیز ممکن است حین هورمون درمانی در یائسگی مشاهده گردند.

7. سخن پایانی

1. باید توجه داشت که هورمون درمانی در همه افراد مناسب نیست ومثل همه درمانهای دیگر عوارضی هم دارد. بنابراین از مصرف خود سرانه داروی هورمونی خودداری کنید.
2. درمان هورمونی در خانمهایی که دچار یائسگی زودرس ( زیر 40 سال ) شده اند ، اگرچه باعث برقراری مجدد دوره پریود می شود اما باروری انها قابل برگشت نیست و در صورتی که قصد بارداری دارند ، تنها راه ، استفاده از تخمک اهدایی است.